H oμιλία του Κυριάκου Χήνα για την άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στέφαν Τσβάιχ : << Η ανθρωπότητα δε θα μπορέσει ποτέ να εκτιμήσει σε όλη του την έκταση το κακό που μπήκε από την Κερκόπορτα εκείνη τη μοιραία ώρα >>
1. Η μακραίωνη σκλαβιά υπονόμευσε την πνευματική επικοινωνία με τη Δυτική Ευρώπη,με αποτέλεσμα η Ρωμιοσύνη να μην μπορέσει να αρδεύσει ( πέρα από το υλικομηχανιστικό πλέγμα ) τον πολυεπίπεδο θύλακα Αξιών που ανέδειξε ο Διαφωτισμός π.χ.τη διανοητική επανάσταση του Ντεκάρτ,την Ηθική του Καντ,την Αισθητική του Χέγκελ και της δυτικής Τέχνης αλλά και τη διαφορά του Civilization με την Culture.Μέχρι σήμερα,είναι κραυγαλέα αυτή η αδυναμία – έλλειψη στην πνευματική και σύνολη συγκρότηση του Έλληνα.
2. Με την Άλωση του 1204,αλλά κυρίως με την Άλωση του 1453,ακυρώθηκαν η ελληνική ταυτότητα και η κοσμοθεωρία της κλασικής αρχαιότητας που έβλεπαν το ιστορικό γίγνεσθαι ως μια κυκλική επανάληψη των γεγονότων ( ” Κύκλος των ανθρωπηίων εστί πρηγμάτων περιφερόμενος ” ),άρα δημιουργούσε την ελπίδα ότι η απωλεσθείσα ευδαιμονία θα επανερχόταν. Ήδη η βυζαντινή θεολογική αντίληψη είχε κλονίσει ριζικά αυτή την πεποίθηση με τη θεωρία της ευθείας προοπτικής της Ιστορίας,δηλαδή την αντίληψη ότι δεν ξέρουμε τι θα προκύψει στο μέλλον,αφού αυτό θα ρυμιστεί από τη Θεία Βούληση.
3. Από το 1453 αρχίζει σταδιακά να υφέρπει στον ψυχισμό του Ρωμιού η διεκδίκηση της ανάταξης του Γένους με την απελευθέρωση των εδαφών που απωλέστηκαν.Αυτό θα μορφοποιηθεί ( εναργέστερα μετά την Επανάσταση του 1821 και ιδιαίτερα από τις αρχές του 20ου αι.με τη διαφαινόμενη κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ) με δύο εκδοχές : Α.πολεμική λύση ( Μεγάλη Ιδέα ) Β.εσωτερική υπονόμευση και κυριαρχία επί του Οθωμανικού κράτους με την οικονομική και πολιτισμική υπεροπλία των Ελλήνων ( Ίων Δραγούμης κ.α.).
4. Το Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως μετά το 1453 παγιώνεται ως ο βασικός πυλώνας θεσμικής και ηθικής στήριξης του Γένους.Μετά τους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους και τη συνακόλουθη επέκταση των συνόρων του Ελληνικού κράτους,μεταφέρθηκε η ηγεσία της εκκλησιαστικής εξουσίας των νέων χωρών στην Αθήνα,γεγονός που προκαλεί μέχρι σήμερα σοβαρούς κραδασμούς στη σχέση με το Πατριαρχείο.
5. Ο ιδεόκοσμος του Ελληνισμού χαρακτηριζόταν ανέκαθεν από μια ελεγχόμενη ισορροπία αισιόδοξης και απαισιόδοξης προοπτικής για το μέλλον,τόσο στην κλασική ( πιο εμφατικά ) όσο και στη βυζαντινή ( αισθητά λιγότερο).Μετά τον όλεθρο του 1453,η πλάστιγγα έγειρε επικίνδυνα προς μια πεσιμιστική αντίληψη,στοιχείο που παρατηρείται μέχρι σήμερα με τη φαντασιακή μεμψιμοιρία πολλών ανθρώπων ότι σε προσωπικό επίπεδο είναι στιγματισμένοι και καταδικασμένοι να δυστυχούν.
6. Οι αντίθετες τάσεις που διαμορφώθηκαν μέσα στην Κωνσταντινούπολη για να διασωθεί το κράτος από την οθωμανική επιβουλή παγίωσαν μια σκληροτράχηλη εμφύλια αντιπαλότητα.Το διακύβευμα ήταν καθοριστικό για την επιβίωση του Γένους και η σύγκρουση ενεργοποίησε ένα κρίσιμο ερωτηματικό,το οποίο με διαφορετικά έστω χαρακτηριστικά κατατρύχει μέχρι σήμερα τον Ελληνισμό : είναι ρεαλιστικά αναγκαίος ο μερικός ή ολικός προσανατολισμός στη Δυτική Ευρώπη ( μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και στις ΗΠΑ ) ; Απέναντι λογίζονται όσοι διατυμπανίζουν ότι με αυτό τον τρόπο η χώρα υποθηκεύει την αυτονομία – ανεξαρτησία της αλλά και όσοι προτείνουν τη στήριξη σε διαφορετικές διεθνείς συμπορεύσεις.
7. Στη Δυτική Ευρώπη η μορφή του Πολιτεύματος επιλύθηκε με δύο τρόπους: είτε υιοθετήθηκε η Προεδρευόμενη ή Προεδρική Δημοκρατία είτε η Βασιλευόμενη,αλλά με τον Βασιλέα αποψιλωμένο από πολιτική εξουσία.Η αύρα της βυζαντινής αυτοκρατορικής – βασιλικής λαοφιλίας ( ενισχυμένη από την ανάμνηση του εμβληματικού Κων.Παλαιολόγου ) δημιούργησε έναν ισχυρό πυρήνα βασιλικών,με τον οποίο συγκρούονταν διαχρονικά οι αντιβασιλικοί,γεγονός που οδηγούσε σε αλλεπάλληλους πολωτικούς διχασμούς μέχρι το 1974 και δεν επέτρεψε την παγίωση ομαλού πολιτικού κλίματος.
8. Επί 400 χρόνια,ο Ρωμηός μηχανευόταν μορφές άμυνας κατά του οθωμανικού κράτους – δυνάστη,με αποτέλεσμα μέχρι σήμερα ( με την επιπλέον οργή για την αβελτηρία του μεταπελευθερωτικού καθεστώτος ) να αντιμετωπίζει το κράτος ως αντίπαλο,τον οποίο εν δυνάμει απεχθάνεται.Από αυτή τη στάση απορρέουν πολύ οδυνηρές επιπτώσεις στη λειτουργία της Δημοκρατίας και στην αναγκαία συνεργασία Πολιτείας – Πολίτη,σε εμφανή αντίθεση με τη Δυτική Ευρώπη.Οι σύνολες επιδράσεις από τον κατακτητή δεν έχουν μελετηθεί εισέτι με επιστημονική επάρκεια.
9. Μετά την κατάρρευση του ιδεόκοσμου του Βυζαντίου,διαμορφώθηκαν τρεις διαφορετικές θέσεις στο ερώτημα από πού πρέπει ο σύγχρονος Ελληνισμός να αρδεύει την κοσμοθεωρία του: άλλοι υποστηρίζουν ότι η κλασική αρχαιότητα πρέπει να είναι ο πυλώνας,άλλοι επενδύουν στον ορθόδοξο – βυζαντινό προσανατολισμό και άλλοι επιδιώκουν τη σύνθεση των δύο αυτών πηγών ή επενδύουν σε άλλα κοσμοείδωλα.Το ερώτημα παραμένει αναπάντητο,κυρίως γιατί δεν ασχολούμαστε με ανάλογα πνευματικά διακυβεύματα.
10. Η αίγλη και το κύρος μας μεταξύ των λαών πυργώνονταν σε πολύ υψηλά επίπεδα τόσο στην κλασική αρχαιότητα όσο και στην Ελληνιστική περίοδο και στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.Μετά το 1453 μέχρι σήμερα,η Ελλάδα αντιμετωπίζεται διεθνώς με αισθητή ανυποληψία.Ένα αίτιο αυτής της εξέλιξης είναι και η απώλεια της Βασιλίδας των Πόλεων και η μεταφορά της πρωτεύουσας στην Αθήνα,η οποία πιστώνεται μόνο το αρχαίο μεγαλείο της χωρίς αξιόλογη σημερινή ποιότητα.
11. Ο θρίαμβος των Οθωμανών το 1453 τροφοδότησε σταδιακά οραματισμούς για παντοκρατορία και παγίωση μιας εκτεταμένης κυριαρχίας.Το Τουρκικό Κράτος ( μετεξέλιξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ) συνιστά σοβαρό κίνδυνο σήμερα για την Ελλάδα τόσο με τις απειλές στην Κύπρο,στο Αιγαίο και στη Θράκη,όσο με τη διπλωματική υπεροπλία του( πρόσφατα στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη ) και με την ενορχήστρωση του παντουρκικού τόξου από το Κόσοβο μέχρι το Καζακστάν.
Γεώργιος Γεμιστός ( Πλήθων ) : << Έλληνες εσμέν γένει τε και παιδεία >>.
Ευχαριστώ πολύ τον γεραρό Σύλλογο Κωνσταντινουπολιτών για την τιμή της ομιλίας μου.Συγχαίρω για τη μάχιμη αγωνία του να εγγράφει ορίζοντες πολιτισμού και την ανθρωπιστική κατάφαση ζωής στην κοινωνία,πράξη αντίστασης σε κάθε πραγμοποιημένη σκέψη.
Με τιμή Κυριάκος Χήνας
"Αν τα βίντεο δεν έχουν φορτωθεί, κάντε ανανέωση της Σελίδας"
ΠΗΓΗ: enwsi.gr
Δημοσίευση σχολίου
Σχόλια